Tijd voor een andere route
Onze welvaart is zeer sterk afhankelijk van onze relaties met het buitenland. Drie facetten zijn daarbij belangrijk: (1) uitvoer naar derde landen, (2) buitenlandse investeringen in ons land en (3) de beschikbaarheid van grondstoffen. De geopolitieke realiteit zet ons huidige beleid inzake internationaal ondernemen op de helling. De vraag is nu: hoe zal België reageren?
Alle ogen op Azië en Afrika
Globale waardeketens zijn van onschatbare waarde voor ons land. Niet alleen omdat onze industrie internationaal geïntegreerd is, maar ook omdat we vooral gespecialiseerd zijn in de uitvoer van halffabricaten en afgewerkte producten met een hoge toegevoegde waarde.
Vandaag haalt België zijn welvaart voornamelijk uit handel binnen Europa en in het bijzonder met buurlanden Duitsland, Frankrijk en Nederland. Uit data van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) blijkt echter dat het globale bbp het komende decennium vooral in Azië en Afrika zal groeien.
Soepele interpretatie staatssteunregels is nadelig voor kleine EU-lidstaten
De werking van de interne markt is geen garantie. Tijdens de verschillende recente crisissen deinsden grotere lidstaten er niet voor terug om de versoepelde staatssteunregels in te vullen met grote steunpakketten, bijvoorbeeld aan hun energie-intensieve industrie. De Europese Commissie heeft dit trouwens mee gefaciliteerd. Uiteindelijk is de soepele interpretatie vooral nadelig gebleken voor de kleinere lidstaten.
Delokalisatie als zwaard van Damocles boven Europa
Hoewel de oorlog in Oekraïne van oorsprong een geopolitieke ontwikkeling is georganiseerd vanuit Rusland, nemen ook de VS, China en andere economische grootmachten – al dan niet zichtbaar – posities in. Onder de huidige administratie zijn de relaties tussen China en de VS bovendien niet verbeterd. In 2022 kondigde de VS daarenboven de uitrol aan van de Amerikaanse Inflation Reduction Act (IRA). Tel daarbij dat de Amerikaanse energiekosten een kwart zijn van de Europese en dan wordt (definitieve) delokalisatie van een aantal industriële sectoren plots een zeer reëel risico.
Oprichting ISC en digitalisering douane
Ook binnen onze landsgrenzen zijn grote wijzigingen doorgevoerd met impact op internationaal ondernemen. De oprichting van de Interfederale Screeningscommissie (ISC) is zonder twijfel de belangrijkste ontwikkeling op dat vlak.
Verder moet de digitalisering van de douane naar een hoger niveau getild worden om België als toegangspoort tot de Europese markt te blijven garanderen. Nu al verplaatsen bedrijven hun invoer naar Rotterdam en Hamburg door de moeilijkheden in de Belgische havens. Een doorgedreven en performante digitalisering van de Belgische douane – als voortrekker en niet langer als achterloper – helpt de positie van ons land binnen de EU te verbeteren.
Wat doet de Interfederale Screeningscommissie (ISC)?
Dit nieuwe orgaan gaat na of buitenlandse directe investeringen potentiële risico’s inhouden voor de nationale veiligheid en de strategische belangen van de deelstaten. Het spoort potentiële bedreigingen op en neemt preventieve maatregelen ter bescherming van gevoelige nationale sectoren. Denk maar aan kritieke infrastructuren, kritische technologie, grondstoffen, energie of defensie. Net omwille van die belangrijke taak én de complexiteit van de Belgische staatsstructuur, is een permanente benchmarkoefening van het instrument essentieel. Zo kunnen de efficiëntie en de effectiviteit ervan worden geëvalueerd ten opzichte van de buurlanden.
Roadmap naar duurzame welvaart
#1 Bestendig in Europa de preferentiële toegang tot bestaande en vooral nieuwe markten uit het EU-handelsbeleid.
Dit maakt een grotere geografische diversificatie van waardeketens mogelijk. Via bilaterale vrijhandelsovereenkomsten kan de EU bijdragen aan een duurzame en gediversifieerde aanvoer van grondstoffen en tegelijkertijd strengere oorsprongsregels toepassen.
#2 Ontwikkel intern een (Europees) economisch en industrieel beleid om buitenlandse investeringen aan te trekken die onderzoek, ontwikkeling, innovatie en groei binnen België, en bij uitbreiding de EU, ten goede komen.
#3 Trek actief internationale investeringen aan met focus op strategische sectoren.
Gebruik het Interfederaal Screeningsmechanisme (ISC) op een strategische manier en vermijd zoveel mogelijk andere overwegingen die afwijken van openbare orde en nationale veiligheid. Maak het mechanisme vooral niet complexer dan in onze buurlanden en voorkom dat ons land belangrijke investeringen misloopt. Een permanente benchmarkoefening van de werking van het ISC is volgens Agoria noodzakelijk om de efficiëntie en doeltreffendheid ervan te evalueren ten opzichte van de buurlanden.
#4 Voorzie voldoende middelen voor de versnelde en doorgedreven digitale transformatie van onze douane-activiteiten om ons land als dé toegangspoort tot de EU op de kaart te zetten. We moeten een voortrekkersrol ambiëren, maar hinken vandaag helaas achterop. Moeilijkheden in de Belgische havens zorgen er zelfs voor dat bedrijven hun invoer verleggen naar Rotterdam of Hamburg.
#5 Waak actief mee over de principes en de werking van de interne markt.
#6 Pleit op alle beleidsniveaus voor een voortrekkersrol voor de EU in multilaterale onderhandelingen.
De WHO moet hervormd worden, maar het op regels gebaseerde handelssysteem is daarom niet dood. Om een goede hervorming mogelijk te maken, moet de organisatie in eerste instantie opnieuw naar waarde geschat worden. Ze laat immers toe actief te zoeken naar strategische partners die het mogelijk maken om grote economieën te dwingen de grootste gemene deler te volgen.
#7 Onderhoud stabiele handelsrelaties met derde landen die grondstoffen bezitten en zet in op betrouwbare bevoorradingsketens om productie in ons land te verankeren. Naast Azië en Afrika moeten we onze blik ook richten op Noord- en Zuid-Amerika.
#8 Pleit voor een continue economische dialoog tussen de EU en andere grootmachten als China in het kader van het algemeen Europees belang.
Bied tegenstand aan ongecoördineerde initiatieven van individuele lidstaten. Neem een voortrekkersrol op om strategische partnerschappen uit te werken met landen die met dezelfde gevolgen van de nieuwe geopolitieke realiteit moeten omgaan.
Technology for a better world
Een open, strategisch vizier op internationale handel is een noodzaak voor de technologische industrie. We hebben derde landen nodig als afzetmarkt, als bron van materialen en grondstoffen en voor kapitaal en investeringen in ons land. Dit zijn cruciale elementen om ons engagement rond de creatie van toegevoegde waarde te realiseren.