Tijd voor een andere route
Op het vlak van circulaire economie en milieu beweegt er heel wat: het EU-chemicaliënbeleid wordt herzien, er is een nieuwe strategie voor duurzame chemische stoffen op komst, de regelgeving rond ecodesign is in volle ontwikkeling met de invoering van de Ecodesign for Sustainable Products Regulation (ESPR), en de Critical Raw Materials Act moet zorgen voor een betere zelfvoorziening in strategische metalen die nodig zijn voor de digitale transitie en de energietransitie. Stuk voor stuk ingrijpende veranderingen waar de technologiesector een hele kluif aan heeft. Tijd om orde te scheppen in de chaos, de administratieve last te drukken, handhaving te versterken en nauwer samen te werken met de bedrijfswereld.
Een tsunami aan verplichtingen
Het EU-chemicaliënbeleid (REACH, CLP) wordt herzien én uitgebreid met een strategie voor duurzame chemische stoffen. Het doel van dit complexe beleid is om de eigenschappen van chemische stoffen te inventariseren via een registratieverplichting en voor ‘zeer zorgwekkende’ stoffen een gepaste risicobeheersing uit te werken (autorisatie en restrictie). Daarnaast zijn er nog een aantal specifieke verplichtingen (bv. de communicatieverplichting in de waardeketen bij de aanwezigheid van bepaalde zeer zorgwekkende stoffen).
Sinds de invoering van dit beleid moeten ook bedrijven in de technologische industrie aan allerhande verplichtingen voldoen. Enkele voorbeelden:
- Compliance binnen de SCIP-database. Elk bedrijf met zeer zorgwekkende stoffen (224) in een concentratie >0,1% in een homogeen onderdeel van een voorwerp moet dit aangeven. Op Europees niveau zijn er intussen al meer dan 10 miljoen registraties. Het is echter niet duidelijk of die registraties ook echt bijdragen aan betere recyclage van voorwerpen met zeer zorgwekkende stoffen. Bovendien is de aanwezigheid van zeer zorgwekkende stoffen identificeren een grote uitdaging voor de technologische industrie. Dat komt door de regelmatige uitbreiding van het aantal stoffen, de complexiteit van de voorwerpen en de wereldwijde, dynamische en complexe toeleveringsketens.
- Talloze bijkomende voorstellen om bepaalde stoffen onder autorisatie te plaatsen. Bv. het voorstel om lood onder autorisatie te zetten, terwijl er vandaag al meer dan 30 verschillende regelgevende beperkingen zijn om de impact te verminderen. Dit zal ook een ongewenste impact hebben op de mogelijke recyclage van diverse kritieke en strategische grondstoffen.
- Talloze bijkomende voorstellen om het gebruik van bepaalde stoffen te beperken. Bv. het voorstel om PFAS universeel te beperken voor alle toepassingen. Dit komt neer op ruim 10.000 verschillende stoffen en tal van toepassingen (bv. batterijen, warmtepompen, dichtingen, isolatieschuim, etc.).
De herziening van REACH zit nog in de beginfase, maar al met zekerheid op de agenda:
- Verplichte registratie van bepaalde polymeren. Dit zal ongetwijfeld bijkomende verplichtingen meebrengen voor de technologische industrie.
- Een herziening van de autorisatie- en restrictieregimes. Er zullen vermoedelijk enkele nieuwe concepten geïntroduceerd worden zoals essential use, maar dit is nog onduidelijk.
Naast de bestaande verplichtingen, zal de voorziene strategie rond duurzame chemische stoffen nieuwe verplichtingen introduceren. Zo wordt er met safe and sustainable by design een nieuw concept ontwikkeld. Dit zal vermoedelijk gepaard gaan met een reeks analyses:
- veiligheid van chemische stoffen en materialen (risicogebaseerde aanpak),
- veiligheid bij de verwerking van chemische stoffen of materialen (veiligheids- en gezondheidsaspecten op het werk),
- effecten op de gezondheid van mens en milieu in de gebruiksfase (directe blootstelling),
- milieuduurzaamheidsbeoordeling,
- sociale en economische duurzaamheidsbeoordeling.
Ecodesign: nood aan eenheid en duidelijkheid
In het kader van ecodesign voerde de federale overheid de Franse reparatie-index in voor een aantal producten uit de technologische industrie. Terwijl er op Europees niveau een nieuw beleid op tafel ligt rond ecodesign, met tal van bijkomende eisen om de circulariteit van producten te beoordelen.
Voordien was de ecodesign-regelgeving enkel van toepassing op producten die energie gebruiken. Nu wordt ze verder uitgebreid naar meer, ook niet-energiegerelateerde producten. Er komt een database en een declaratie op de producten zelf (bv. repareerbaarheid, valbestendigheid, etc.). Kortom: diverse factoren die de levensduur en circulariteit van een product bepalen. De huidige handhaving op de ecodesign-regelgeving is evenwel zeer beperkt.
Op federaal niveau is het intra-Belgisch Platform Circulaire Economie opgericht om met de gewesten te overleggen. Er lopen op federaal en gewestelijk niveau verschillende programma’s, zoals Belgium Builds Back Circular, Vlaanderen Circulair, Circular Wallonia en be circular be.brussels. Het is niet duidelijk welke acties op het intra-Belgisch Platform afgesproken worden, vooral omdat enige vorm van overleg of open dialoog met de industrie ontbreekt.
Roadmap naar duurzame welvaart
#1 Maak optimaal gebruik van de Critical Raw Materials Act om de vooraanstaande positie van België in de recyclage van kritieke en strategische metalen verder uit te bouwen. Zorg voor een gecoördineerd beleid op federaal en gewestelijk niveau om kansen te grijpen en uit te groeien tot de metal recycling valley van Europa. Zo kunnen onze Belgische bedrijven bijdragen aan een sterke, strategische autonomie in Europa
#2 Geef het chemisch beleid vorm op een wetenschappelijk onderbouwde manier op basis van een risicogebaseerde aanpak.
Bouw kennis op over (eco-)toxicologie binnen de bevoegde overheden om wetenschappelijk onderbouwde standpunten op Europees vlak in te nemen. Ga open in dialoog met de technologische industrie in de verschillende raadplegingen rond zeer zorgwekkende stoffen. Gebruik de opgedane ervaring uit de technologische industrie om te wegen op de herziening van REACH. Focus daarbij op het wegwerken van de administratieve lasten zonder toegevoegde waarde.
#3 Versterk het intra-Belgisch Platform Circulaire Economie om voor meer coördinatie te zorgen, de verschillende initiatieven over de gewesten heen te stroomlijnen en meer slagkracht te verwerven. Werk allereerst de reeds geïdentificeerde wettelijke barrières weg voor de transitie naar meer circulariteit over de gewesten heen. Stel daarvoor een rollend actieprogramma op in open dialoog met de industrie.
#4 Voer resoluut géén eigen productbeleid op Belgisch niveau.
Om de Europese eenheidsmarkt te vrijwaren moeten regels die niet in lijn zijn met het Europese kader, zo snel mogelijk weg. Weeg ook sterker op het Europees beleid in een open dialoog met de industrie.
#5 Investeer in handhaving van de nieuwe ecodesign-regelgeving.
Die zal naast energie-efficiëntie ook allerlei bijkomende eisen rond circulariteit stellen, en dat voor meer producten. Creëer op die manier een gelijk speelveld voor de bedrijven uit de technologische industrie.
Technology for a better world
Circulaire economie & milieu raakt uiteraard ook aan de duurzaamheidsstrategie van Agoria. De innovatieve technologieën die onze sector ontwikkelt, helpen andere bedrijven en de rest van de samenleving om onze planeet te beschermen en de klimaattransitie te versnellen. Door onze eigen emissies te verminderen en minder primaire grondstoffen te gebruiken, willen we dan weer de impact van de technologische industrie op het leefmilieu verder verkleinen.