Tijd voor een andere route
Naast een competitieve omgeving en voldoende talent hangt de verankering van de technologische industrie in België af van de nabijheid van onderzoek en ontwikkeling (O&O). Dat bevestigen verschillende studies (NBB, Eurostat, etc.) en ook de Europese Commissie benadrukt in haar Strategisch Plan 2020-2024 dat O&O één van de krachtigste beleidsterreinen is om de economieën en het concurrentievermogen van de Unie op wereldschaal te stimuleren.
Een 5e plek dankzij flinke uitgaven
Het Europese Innovatie Scorebord 2023 rangschikt België bij de 5 EU-innovatieleiders, samen met Nederland, Zweden, Finland en Denemarken. Vooral op het vlak van innovatie-inspanningen scoren we bijzonder goed. Dat resultaat is in grote mate te danken aan de sterke toename van de uitgaven voor O&O. Dit komt voor 74% van de ondernemingen. De ondersteunende en stimulerende maateregelen vanuit de overheden spelen een cruciale rol. België scoort minder goed op het omzetten van R&D in export van goederen en designtoepassingen, alsook voor milieugerelateerde technologieën. Daarnaast kampt ons land ook met talentschaarste: levenslang leren, beschikbaarheid van werknemers met bovengemiddelde digitale skills en mobiliteit tussen jobs in Science & Technology zijn minpunten.
De recentste cijfers van BELSPO bevestigen dit. Zowel qua uitgaven als tewerkgestelde onderzoekers kende ons land de afgelopen jaren een relatief forse stijging. Sterke O&O kunnen de basis zijn voor ecosystemen tussen private en publieke spelers en een trigger om productiefaciliteiten te vestigen.
Aankondigingen, hervormingen en disproportioneel harde controles ondermijnen vertrouwen in O&O-stelsel
In 2022 en begin 2023 deed België meermaals afbreuk aan de aantrekkelijkheid van zijn O&O-stelsel. Naar aanleiding van elke begrotingsbespreking, voorstel van fiscale hervorming of omzetting van EU-wetgeving werd het systeem steevast in vraag gesteld. Dat tast het vertrouwen in deze regeling bij de bedrijven aan. Enkele voorbeelden waar het volgens Agoria fout liep:
- Het nieuwe regime voor ingekomen belastingplichtigen en onderzoekers (1/1/2022), ter vervanging van het vroegere bijzondere aanslagstelsel voor buitenlandse kaderleden. Hoewel de wettelijke verankering van het expatregime nodig was, zijn de toepassingsvoorwaarden aanzienlijk verstrengd. En dat terwijl de mobiliteit van hooggekwalificeerd personeel in België onder het Europees gemiddelde ligt – een zwakte van ons land volgens het Europese Innovatie Scorebord van 22 september 2022.
- De moeilijke verhouding tussen belastingplichtigen en de betreffende administraties tijdens belastingcontroles over de vrijstelling van doorstorting van bedrijfsvoorheffing voor O&O van 2021 en 2022. Daarbij worden adviezen van BELSPO in vraag gesteld en materiële vergissingen en vormelijke tekortkomingen disproportioneel hard afgestraft.
- Foute conclusies van vermelde betwistingen tussen belastingplichtigen en de belastingadministratie. We verwijzen naar de voorontwerpteksten van de fiscale hervorming van 2 maart 2023 van de minister van Financiën, inzake de vrijstelling van doorstorting van bedrijfsvoorheffing voor O&O. Onder het mom van “de bevordering van de rechtszekerheid”, bewerkstelligt deze hervorming precies het tegenovergestelde. Dit uit zich o.a. in een disproportionele verzwaring van de administratieve lasten voor bedrijven en in het bijzonder voor kmo’s, afbreuk aan de rol van BELSPO en verminderde steun.
Naast het (fiscale) kader dat de omgevingscontext creëert waarbinnen O&O-activiteiten zich kunnen ontwikkelen, is de overheid zelf ook actief in nog een aantal domeinen die voor de technologische industrie belangrijk zijn. Zo is ze van plan om O&O in Veiligheid en Defensie te financieren via de Defence, Industry & Research Strategy (DIRS) en participeert ze in een aantal internationale onderzoeksprogramma’s in zowel ruimtevaart (ESA), energie (ITER) als Defensie (via het European Defence Fund en EU Defence Innovation Scheme).
Roadmap naar duurzame welvaart
Volgens Agoria moet ons land een krachtig beleid voeren om onze Europese positie op het vlak van O&O en innovatie te behouden en versterken. Dit is in het belang van onze kenniseconomie en de welvaart die daaruit voortvloeit voor de Belgische bevolking. Behoud en versterk ons huidige systeem van fiscale incentives (2022) en de toegankelijkheid ervan voor start-ups en technologische kmo’s.
Dit komt neer op het volgende:
#1 Versoepel de toepassingsvoorwaarden van de regimes van ingekomen belastingplichtigen en onderzoekers.
#2 Versterk de investeringsaftrek/belastingkrediet O&O, met bijzondere aandacht voor de investeringen die beantwoorden aan maatschappelijke doelstellingen (o.a. Green Deal, digitale revolutie).
#3 Hervorm de innovatieaftrek die rekening houdt met internationale en Europese evoluties (pijler 1 en 2), met het oog op het behoud van deze fiscale incentive.
#4 Bestendig en verzeker de rechtszekerheid (met in het bijzonder de rol van BELSPO) van de vrijstelling van doorstorting van bedrijfsvoorheffing voor O&O.
#5 Blijf investeren in federale onderzoeksprogramma’s, o.a. voor ruimtevaart, nucleaire energie, etc.
#6 Een engagement voor innovatieve aanbestedingen: aanbesteden 2.0
Agoria pleit voor een verbintenis om een deel van het budget aan de inkoop van vernieuwende producten, diensten of processen te besteden.
Technology for a better world
In ons duurzaamheidsrapport hebben we een impactdomein rond technologische innovatie. Daarin formuleerden we onder andere ons engagement om vanuit de technologische industrie een derde van de O&O-uitgaven van de Belgische industrie op ons te nemen en tegen 2030 vijf baanbrekende technologieën op de markt te brengen die meerwaarde creëren voor de maatschappij. Om dit te kunnen realiseren, moet het regelgevend O&O-kader overeind blijven en verder versterkt worden.