Sterker uit de crisis met een ambitieus Europees klimaat- en energiebeleid

In juli 2021, kort voor de Oekraïnecrisis, lanceerde de Europese Commissie haar Fit for 55-pakket. Het doel: een CO2-reductie van 55% tegen 2030 als tussendoel op weg naar klimaatneutraliteit tegen 2050. Nieuwe targets voor hernieuwbare energie (Renewable Energy Directive III – RED III), energie-efficiëntie (Energy Efficiency Directive-EED), emissienormen voor voertuigen, een Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM), een herziening van de richtlijn energieprestatie van gebouwen (EPBD), een aangepast ETS-systeem en een bijkomend ETS2-systeem voor gebouwen, wegtransport en brandstoffen stellen tal van sectoren voor nieuwe uitdagingen. Agoria onderschrijft de Europese ambities en wenst ze mee vorm te geven.

Het Oekraïneconflict leerde Europa dat te grote afhankelijkheid van één belangrijke leverancier, in dit geval Rusland voor aardgas, gepaard gaat met grote risico’s en je kwetsbaar maakt. Terwijl de EU-gasprijs (TTF) en de Aziatische gasprijs (JKM) nog parallel bewogen, bleef de gasprijs in de VS (HH) constant op een zeer laag niveau.

In 2021 werd meer dan 40% van het gasverbruik in Europa afgedekt vanuit Rusland – hetzelfde geldt voor steenkool. Toen Rusland Oekraïne binnenviel, moest Europa abrupt op zoek naar een alternatief. Het nam daartoe ingrijpende maatregelen via het REPowerEU-plan:

1. groepsaankopen, diversificatie van de bevoorrading en investering in gasinfrastructuur,
2. een verplichte reductie van het verbruik,
3. versnelde uitrol van hernieuwbare energiebronnen.

Europa slaagde erin om de bevoorrading te garanderen, maar de tol is enorm: een recordprijsverschil met niet-EU-regio’s en daardoor een verregaande aantasting van het industriële weefsel, een terugval van de industriële activiteit, en een gebrek aan middelen om de energietransitie die in de Europese industrie op gang komt te financieren.

Intussen wordt de Green Deal verder uitgerold. Europa heeft een kader gecreëerd om de lidstaten te ondersteunen bij de klimaattransitie van hun gebouwpark, met een focus op marktincentives zoals:

• een groene taxshift (EPBD, ETS),
• een groter aanbod hernieuwbare energie (REDIII, EPBD),
• de evolutie naar klimaatneutrale gebouwen (ZEB),
• nationale centrale databases voor de energieprestatie van gebouwen (EPBD),
• technische randvoorwaarden om lock-ins te voorkomen (EPBD).

Europa engageert zich om een eigen waterstofeconomie te ontwikkelen. In juli 2020 lanceerde het de EU-waterstofstrategie, een actieplan met 20 punten rond investeringen, vraag en productie. De verschillende richtlijnen die Fit for 55 uitwerkt, geven gestalte aan dit beleid.

#1 Omarm alle technologieën die kunnen helpen om de doelstellingen van de EU Green Deal te realiseren

#2 Maak voldoende snelheid, maar kijk ook geregeld achterom of de industrie kan volgen

Maak ook werk van de doestellingen voor 2040 in samenspraak met de industrie.

#3 Creëer voor energie-intensieve strategische sectoren de voorwaarden die hen toelaten te concurreren met de VS opdat de EU industrie zelf voldoende middelen blijft genereren om de klimaattransitie vorm te geven.

#4 Ondersteun verder de inspanningen van het European Energy Platform om goedkoper gas aan te kopen door pooling van de vraag

#5 Hervorm de Europese Market Design voor elektriciteit

Behoud daarbij maximaal de koppeling van de Europese energiemarkten, maar voorzie efficiënte mechanismen om de prijzen in crisistijd te beperken (circuit breakers).

#6 Pas de Energy and Climate Governance Regulation (EU 2018/1999) aan om – complementair aan het Nationaal Energie- en Klimaat Plan (NEKP) – ook van de lidstaten te vragen dat ze een transversaal, tienjarig overheidsinvesteringsplan voor het gebouwenpark opmaken.

#7 Ondersteun de lidstaten bij de professionalisering van de (geharmoniseerde) labels in de klimaatregelgeving voor gebouwen (EPBD)

De recente evoluties naar een ZEB-definitie en een renovatieverplichting op basis van een (geharmoniseerd) label zijn nodige stappen richting de versterkte klimaatdoelstelling voor 2030. Dit zorgt echter ook voor een nood aan een verdere professionalisering van het beleidskader rond certificerings- en minimumvereisten. De rol van het instrument evolueert immers naar een ‘adviserings- en toetsingsinstrument’. Dit is geen eenvoudige taak want de labels hebben zich ontwikkeld tot een belangrijke spil in de instrumenten die zijn opgenomen in de NEKP. Europa zou hierin een faciliterende rol kunnen opnemen door ondersteunende instrumenten en kennis te ontwikkelen.