Tijd voor een andere route
Het Europese ondernemingsklimaat kreunt al jaren onder een ongeziene druk. Na de coronapandemie volgden de Russische inval in Oekraïne, de energiecrisis, torenhoge inflatie en de verstoring van globale toeleveringsketens. Veel van die externe uitdagingen kwamen als een donderslag bij heldere hemel en onze internationale concurrentiepositie kreeg een flinke dreun. Denk bijvoorbeeld aan de energieprijzen die in Europa lange tijd een veelvoud bedroegen van die in de VS en bijvoorbeeld voor gas vandaag nog altijd vier keer hoger liggen (zie hoofdstuk Energie en Klimaat).
When it rains, it pours.
Ongeziene regeldrang
Alsof de historische reeks externe uitdagingen niet volstond, deed Europa ook zelf zijn duit in het zakje om het ondernemersklimaat uit te dagen. Of concreter: deze Europese Commissie liet zich kenmerken door een ongeziene regeldrang, evenwel zonder een competitiviteitstoets door te voeren.
Overregularisering binnen twintransitie als schoolvoorbeeld
Om de groene transitie te versnellen ligt de EU Green Deal op tafel, met daarin onder meer het Carbon Border Adjust Mechanism (CBAM), due diligence-regels en strikte verplichtingen voor duurzaamheidsrapportering.
Ook rond de digitale transitie was de Europese Commissie buitengewoon actief. De Data Act, AI Act, Chips Act, NIS 2-richtlijn … zagen allemaal het licht. En ook de Cyber Resilience Act is op komst.
Wie kan nog volgen? Zelfs als dat al lukt, wie heeft dan de tijd om alles vlekkeloos te implementeren zonder aan competitiviteit te verliezen? Vooral kmo’s dreigen de dupe te worden. Zij worden niet altijd rechtstreeks geviseerd door de regels, maar hun leveranciers en klanten verwachten dat ook zij actie ondernemen. Zij worden dus de facto snel gevat door al deze regels als ze hun diensten en producten willen blijven leveren.
Kortom, deze Europese Commissie was heel actief op regelgevend vlak, maar de meerwaarde van de verschillende regelgevingen is op zijn zachtst gezegd niet altijd even duidelijk. Tijd voor een nieuwe afslag.
Gezocht: langetermijnoplossingen voor onmiddellijke uitdagingen
De Europese instellingen hebben ambitieuze doelstellingen op papier gezet – van klimaatneutraliteit tot digitaal leiderschap – en voeren allerhande regelgevingen in ter ondersteuning van die doelen. Maar het risico is dat de verplichtingen die daaruit voortvloeien technologische bedrijven beperken, terwijl net zij cruciaal zijn voor onze welvaart.
We hebben nood aan een kader dat ondernemerschap aanmoedigt, ontwikkeling ondersteunt en innovatie mogelijk maakt. Dat zijn – toegegeven – the basics, maar Europa moet die weer op orde krijgen om haar concurrenten op de wereldmarkt het hoofd te bieden.
Wet- en regelgeving, economische stabiliteit, toegang tot kapitaal, talentontwikkeling, zakencultuur … Op veel van deze componenten van een gezond ondernemingsklimaat scoorde de EU ondermaats de laatste jaren. Globaal zorgde dit ook voor een perceptieprobleem. Ondernemers kijken met argusogen naar het starre Europa. Hoe maken we ons ondernemersklimaat weer aantrekkelijk?
In 2020 kwam de Commissie met een nieuw actieplan voor vooruitgang met de voltooiing van de kapitaalmarktenunie (KMU). Het plan heeft 3 grote doelstellingen:
- een groen, digitaal, inclusief en veerkrachtig economisch herstel ondersteunen door financiering toegankelijker te maken voor Europese ondernemingen
- de EU nog veiliger maken als ruimte waar mensen kunnen sparen en beleggen op lange termijn
- de nationale kapitaalmarkten integreren tot een echte eengemaakte markt
In navolging van dit actieplan werden al een aantal verdere stappen gezet, maar er moet nog verder aan gewerkt worden om te komen tot een echte kapitaalmarktenunie.
Roadmap naar duurzame welvaart
#1 Haalbare uitvoering van wetgevende voorstellen
Agoria dringt erop aan dat Europese initiatieven het aantrekkelijker moeten maken om te ondernemen, innoveren en investeren. De 4 pijlers van het Green Deal Industrial Plan – regelgeving, financiering, skills en internationale handel – ogen veelbelovend, maar algemeen zien we binnen de EU een groeiende nood aan scherpere focus, betere planning en realistischere deadlines voor een geslaagde uitrol van de verschillende Europese wetgevende voorstellen. (zie hoofdstuk Competitiviteit).
#2 Impactstudies op de hele waardeketen
Agoria is van mening dat nieuwe Europese regelgeving enkel en alleen kan plaatsvinden als een studie de impact ervan op de volledige waardeketen analyseert en (positief) beoordeelt. Met inzichten in mogelijke kosten en baten kunnen ondernemers sneller toekomstgerichte beslissingen nemen en anticiperen.
#3 Meer duidelijkheid in regelgeving
Agoria stuurt aan op een stabiel en coherent regelgevend kader waarin wendbaarheid, duidelijkheid en harmonie de sleutelwoorden zijn. De volgende legislatuur moet weer aanknopen met een ondernemingsvriendelijke omkadering.
#4 Tussentijdse evaluaties van nieuwe regelgeving
Agoria merkt dat nieuwe Europese regelgeving, zoals het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM), met de beste bedoelingen wordt gelanceerd, maar soms anders uitdraait. Zodra blijkt dat de (administratieve) lasten niet opwegen tegen de (vermoedelijke) voordelen moeten regelgevers bereid zijn om de regelgeving fundamenteel te herevalueren en desnoods terug te draaien vóór het einde van de transitieperiode.
#5 Maak werk van de Europese kapitaalmarktenunie
De Europese kapitaalmarkt blijft gefragmenteerd over de nationale grenzen heen. Door de barrières weg te nemen, zou de kapitaalmarktenunie nieuwe financieringsbronnen kunnen creëren voor het bedrijfsleven en zo de groene en digitale transitie ondersteunen.
Technology for a better world
Minder red tape en regelgeving zijn noodzakelijk om een betere competitiviteit van onze bedrijven te bereiken. Ondernemerschap eerder stimuleren en faciliteren, dan afremmen dus.