Tijd voor een andere route
Onderwijs in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is een bevoegdheid van de gemeenschappen: volgens een verhouding 80-20 organiseren de Franse (Federatie Wallonië-Brussel) én de Vlaamse Gemeenschap er elk hun onderwijsactiviteiten. Een lappendeken dus, en bovendien eentje met bijzondere uitdagingen.
Onze hoofdstad heeft immers de grootste talentpoule van het land. Met de razendsnelle opeenvolging van nieuwe technologieën en midden in de groene transitie zullen daarbij vooral STEM-basisgeletterdheid en zogeheten soft skills het verschil maken in het bedrijfsleven. Tegelijk dringt een solide systeem voor levenslang leren zich op.
Onvoldoende capaciteit in scholen
De Brusselse bevolking is jong en heel divers, wat heel specifieke uitdagingen meebrengt voor de organisatie van het onderwijs in onze hoofdstad. Bovendien groeit de bevolking snel aan, waardoor de scholen qua capaciteit op hun limieten botsen.
Inhaalbeweging nodig
In het schooljaar 2019-2020 waren er 175 Nederlandstalige scholen, waarvan 140 kleuter- en lagere scholen en 35 secundaire scholen. Dat zijn er in totaal 26 meer dan in 2005, maar ruim onvoldoende om elk kind een plaats te geven.
In het Franstalig onderwijs moet er een inhaalbeweging komen voor het technisch en beroepsonderwijs. Perspective.Brussels spreekt over een tekort van 3000 plaatsen.
Ons land zakt verder weg in PISA-ranking
Zowel voor wiskunde als leesvaardigheid boert ons land achteruit in de recentste PISA-ranking. Hetzelfde verhaal voor de deelname aan levenslang leren: 19,9% van de 25-64-jarigen volgde in 2021 een opleiding, slechts een minimale verbetering ten opzichte van het jaar ervoor (19,6%).
Ook de cijfers van Eurostat spreken boekdelen: daarin geeft slechts 45,2% van de bevolking aan onlangs een opleiding te hebben gevolgd. En 41,8% geeft eerlijk toe dat ze dat niet willen doen.
Mismatch tussen opleiding en arbeidsmarkt
Uit OESO-cijfers van 2019 blijkt dat er bij 28,7% van de Belgen (32,2% gemiddeld voor Europa) sprake is van een ‘field of study mismatch’: de laatste opleiding past niet bij de sector van tewerkstelling. Werkplekleren is dus een must om de afstemming tussen onderwijs en arbeidsmarkt te verbeteren.
Roadmap naar duurzame welvaart
#1 Niet méér, maar anders investeren
Laat werkplekleren meer renderen
Rationaliseer allereerst het aanbod door bepaalde opleidingen in het technisch en beroepsonderwijs enkel nog duaal aan te bieden. Pas de leerstof ook veel sneller aan aan de realiteit van de arbeidsmarkt door het aanpassingsproces van beroepskwalificaties tot drie maanden te beperken, rollen te integreren, generieke profielen te voorzien en de doorvertaling in opleidingen flexibeler te maken. Verder stelt Agoria voor om werkplekleren te intensifiëren door jaarlijks 10% van de opleidingen in het secundair en hoger onderwijs ermee uit te breiden.
Geef schooldirecties meer manoeuvreerruimte
Dat kan door ‘EdTech-providers’ in de arm te nemen om digitaal materiaal maximaal in te zetten in de leerprogramma’s. Ook pleit Agoria ervoor om werk te maken van de verankering van het statuut van duale leerkracht, flexi-jobs toe te laten in het onderwijs, en de componentfinanciering goed te keuren.
#2 Realiseer digitale skills en STEM
Naast kennis over de huidige technologische en digitale toepassingen moeten werknemers ook om kunnen met verandering en toekomstige innovaties. Focussen op technisch onderwijs is cruciaal, net zoals investeren in infrastructuur. Investeringen, zoals de recente opstart van een technische school (Egied) aan het Molenbeekse Weststation, verdienen dan ook steun en aanmoediging.
Er zullen meer STEM-experten nodig zijn om de technologieën te ontwikkelen en implementeren, maar er moet ook genoeg aandacht gaan naar algemene STEM-geletterdheid. Integreer digitale vaardigheden in de lerarenopleiding, zodat een basisvorming van iedere leerling en student gegarandeerd is. Maak STEM tot slot evidence based, zodat acties gericht bijgestuurd kunnen worden.
#3 Ontwikkel een inclusief leersysteem dat uitdaagt om te excelleren
Kennisregio’s die hoog scoren op levenslang leren bogen op een open leersysteem: elke burger kan op ieder moment in de leerloopbaan bijleren, zonder beperkingen voor vervolgopleidingen. Tegelijk is bijleren de gedeelde verantwoordelijkheid van individu, werkgever en overheid.
Agoria vraagt om de verplichting van een niet-bindende studie-oriëntatie bij de overgang van de basisschool naar het secundair onderwijs. Vervolgens moet elke jongere alle kansen krijgen. De opening van de discussie naar de randvoorwaarden voor een verschuiving van de leerplicht is daarvoor noodzakelijk, net zoals de vervollediging van het opleidingsaanbod met een professionele master.
Erken bedrijven als opleidingsverstrekker en zet hiervoor de individuele leer- en loopbaanrekening in. Opleidingsverstrekkers moeten hun opleidingen dan weer vraaggestuurd maken, zelfbedruipend in plaats van gesubsidieerd.
Technology for a better world
Onderwijs raakt ook aan de focuspunten van de duurzaamheidsstrategie van Agoria. De technologische industrie is een belangrijke werkgever en wil de komende jaren extra jobs creëren en invullen. We zien het als onze taak om zoveel mogelijk mensen een waardevolle baan te bieden in een gezonde arbeidsmarkt, met aandacht voor persoonlijke ontwikkeling en duurzame inzetbaarheid.